قامت کوتاه«انگور شاهرود» به صادرات نمی‌رسد/ سمنان استانی بی

به زعم کارشناسان هیچ گاه کشاورزی استان سمنان نتوانسته به جایگاه واقعی خودش یعنی فتح بازارهای جهانی دست یابد و برای این معضل دلایل متعددی بیان می‌شود که از جمله آنها می‌توان به مشکل خشکسالی اشاره کرد اما مشکل اینجا است که در سال‌های قبل که این دیار شاهد بارش‌های فراوان بود و مشکلات خشکسالی این چنین گریبان گیرش نشده بود هم در وضعیت بهتری به سر نمی‌برد پس به گفته کارشناسان ایراد را باید در جای دیگر جستجو کرد.

انگور، گوهری در حاشیه کویر سمنان

فقدان برند سازی و تجاری‌سازی محصولات باغی حتی درباره پسته دامغان که در سال‌های اخیر موفقیت‌های مقطعی نیز به دست آورده، از جمله مسائلی هستند که گریبان تولیدات باغی مهم استان را گرفته است. برگزاری جشنواره انگور شاهرود و در روزهای آینده برگزاری جشنواره ملی پسته دامغان بهانه‌ای بود تا به دلایل مهم عدم موفقیت در صادرات محصولات باغی استان سمنان بپردازیم.

لطف الله رضایی معاون جهاد کشاورزی استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه انگور شاهرود یکی از مهمترین محصولات تولیدی باغی استان محسوب می‌شود، گفت: از پنج هزار و ۷۰۰ هکتار اراضی باغی استان که تخت کشت انگور هستند چهار هزار و ۸۰۰ هکتار در شهرستان شاهرود وجود دارد.

وی با بیان اینکه ۱۲۵ هزار تن محصول انگور سالانه در استان سمنان تولید می‌شود که ۱۱۲ هزار تن آن در شهرستان شاهرود است، ابراز کرد: به لحاظ کیفی نیز انگور شاهرود یکی از بهترین انگورهای تولیدی کشور محسوب می‌شود.

ظرفیت‌های مغفول

کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تنها با صادرات دو محصول پسته و انگور می‌توان چندین برابر بودجه عمرانی استان سمنان درآمدزایی کرد، گفت: طبق اعلام مسئولان گردش مالی پسته دامغان و انگور شاهرود به تنهایی سالانه شش الی هفت میلیارد تومان است اما به لحاظ صادراتی کمترین عایدی نصیب استان سمنان می‌شود.

حسن همتیان با بیان اینکه بخش عمده صادرات انگور و پسته استان سمنان اصلاً در گمرک ثبت نمی‌شود، تاکید کرد: عمده صادرات محصولات ما به شکل کامیونی و تریلی از مبدا سردخانه‌ها و باغات به مقصد ترکمنستان و بندر آستارا و… انجام می‌شود و بعضاً حتی آمار آن هم لحاظ نمی‌گردد.

وی با بیان اینکه فقدان ساماندهی تجارت بین الملل و صادرات در کنار موازی کاری و بی‌برنامگی مهم‌ترین عوامل ناکامی محصولات باغی استان سمنان و مشخصاً انگور شاهرود در زمینه صادرات محسوب می‌شوند، افزود: انگور شاهرود سالانه دو هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد اما صادرات آن در هیچ جا ثبت نمی‌شود و این یعنی عایدی خاصی هم برای استان ندارد.

صادرات دست و پا شکسته تا آستارا

یک سردخانه‌دار در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: صادرات محصول انگور در شهرستان شاهرود به این گونه انجام می‌شود که باغدار محصول خود را توسط کارگران برداشت می‌کند سپس به سردخانه انتقال می‌دهد این محصول در سردخانه حفظ می‌شود و در نهایت با تریلی‌هایی به آستارا ارسال و سپس به روسیه صادر می‌شود.

حسین فضلی با بیان اینکه محصول انگور صادراتی شاهرود در دفتر گمرک این شهرستان و حتی استان سمنان هم ثبت نمی‌شود، بیان می‌کند: این محصول در بندر آستارا به ثبت رسیده و در نهایت در آمار همان منطقه درج می‌شود و تنها جهاد کشاورزی شاهرود محصول انگور را بازدید و آن را به لحاظ آفت ها و… مورد بررسی قرار می‌دهد سپس آن را پلمب می‌کند و بعد تریلی به مقصد آستارا راه می‌افتد!

وی در پاسخ به این سوال که مرجع آمارگیری رسمی صادرات انگور شاهرود چه اقدامی صورت می‌دهد گفت: برای صادرات انگور، نمونه گیری هایی به آزمایشگاه ارسال می‌شود که میزان قند، سموم و… مشخص شود و به نظر می‌رسد اگر جایی میزان صادرات درج شود در همان برگه‌های آزمایشگاه‌ها باشد.

فرایند صادرات به درستی انجام نمی‌شود

یک فعال بخش بازرگانی و مطلع در زمینه مبادلات تجاری کشاورزی و باغی استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: اندک صادرات انجام شده محصول انگور در شهرستان شاهرود به صورت شخصی انجام می‌گیرد و در این بین ساز و کار رسمی و مساعد و مناسبی برای صادرات وجود ندارد.

حسین ساغری بیان می‌کند: این در حالی است که جهاد کشاورزی، اتاق بازرگانی، تعاونی کشاورزان، خانه کشاورز، صندوق توسعه محصولات کشاورزی، انجمن انگور و چندین ارگان و نهاد دیگر در زمینه تولید این محصول دخیل و همراه هستند اما به نظر می‌رسد وقتی پای صادرات به میان می‌آید هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد هرچند این مشکل تنها در زمینه محصول انگور و پسته نیست بلکه حتی صنایع ما نیز درگیر این مشکل هستند اما معضل بزرگ بیشتر در بخش کشاورزی نمود بیشتری پیدا می‌کند زیرا تعداد بهره‌برداران و تولید کنندگان در آن بیشتر هستند

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین مشکلاتی که صادرات استان سمنان با آن روبرو است عدم کمک گرفتن از شرکت‌های تجاری حرفه‌ای محسوب می‌شود، ابراز کرد: در واقع باید دانست که یک تولید کننده خوب الزاماً یک صادر کننده خوب نیست و صادرات را باید به اهل فن خودش واگذار کرد.

ظرفیت تجارت نادیده گرفته می‌شود

این فعال بخش بازرگانی بیان کرد: مشکل بزرگ در استان سمنان این است که ما نتوانسته‌ایم به درستی از ظرفیت شرکت‌های تجاری بهره‌گیری کنیم زمانی سفیر عمان و رئیس اتاق ارمنستان اهل سمنان بودند و همین حالا نیز سفیر روسیه اهل شهرستان شاهرود هستند اما چه اتفاقی در همین مدت برای محصول انگور این شهرستان و صادرات آن رخ داده است؟

ساغری با بیان اینکه ما باید بپذیریم که صادرات نیازمند نیروی تخصصی خودش است و این موضوع در باغداری و کشاورزی جدی تر هم دیده می‌شود چرا که تولید کنندگان عمدتاً باغداران و کشاورزان خرده پا هستند که اطلاعی از ظرافت‌های کار صادرات ندارند، ابراز کرد: در زمینه کشاورزی بهره گیری از شرکت‌های حرفه‌ای تجاری اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند و درست در همین نقطه است که کمترین حضور شرکت‌های حرفه‌ای تجاری را شاهد هستیم.

وی با بیان اینکه عدم به کارگیری از تجار سبب شده تا تاجران ما از استان بروند و حالا دیگر سمنان یک استان بی تاجر البته در زمینه توسعه صادرات محصولات کشاورزی است، افزود: ما نه از داشته‌هایمان استفاده کردیم و نه عزمی برای بازگشت به وضعیت مطلوب داریم و این به نظر خطرناک‌تر هم می‌رسد.

مشکل کجا است و باید چه کرد؟

اگر بخواهیم بدانیم مشکل کجاست باید به سراغ کارشناسان اقتصاد کشاورزی برویم یکی از همین کارشناسان در گفتگو با مهر، می‌گوید: ما نتوانستیم بازار مناسب برای محصولات خودمان پیدا کنیم نهایت صادرات محصول انگور شهرستان شاهرود به صورت کانتینری و به کشور روسیه است اما این کشور در سال‌های اخیر استانداردهای واردات خود را به استانداردهای اروپا نزدیک‌تر کرده و در نتیجه فتح بازارهای روسی دشوارتر هم شده است در مقابل اما ما هیچ استراتژی و اولتیماتومی اتخاذ نکردیم که برای مثال اگر بازار روسیه را از دست بدهیم بتوانیم بازار عمان یا قطر را داشته باشیم و این به ما ضربه زده است.

محمد هادی جعفری با اشاره به ضرورت به کار گیری ظرفیت شرکت‌های تجاری حرفه‌ای بیان می‌کند: شرکت‌های حرفه‌ای تجاری به درستی ظرفیت‌ها و ظرافت‌های کار صادرات و پیچ و خم‌های کشورهای پذیرای محصولات ما را می‌دانند و می‌توانند استراتژی‌های مناسبی را تدبیر کنند برای مثال آنها می‌دانند به بسته‌بندی و نوع تزئین اهمیت می‌دهد و کشور دیگر برای مثال به میزان قند موجود در انگور؛ لذا این موضوعی است که کشاورز و بهره‌بردار، جهاد کشاورزی، انجمن انگور، تعاونی تولید کنند محصولات کشاورزی، سردخانه دار و… از آن آگاه نیستند در نتیجه همیشه یک خلاء بزرگ در بخش صادرات محصولات کشاورزی استان سمنان وجود دارد.

وی افزود: یکی از دیگر موانع توسعه صادرات استان سمنان علی رغم اینکه دو فرودگاه دارای مرز هوایی، یک مرکز تحقیقات کشاورزی مجهز، ناوگان حمل و نقل ریلی جاده‌ای، یک گمرک فعال و… در این استان وجود دارد این است که ما نتوانستیم به درستی محصولات خودمان را برند سازی کنیم. بیش از پنج دهه انگور شاهرود به لحاظ کیفی در زمره سه محصول برتر کشور محسوب می‌شود تا جایی که حتی برخی ارقام انگور به نام انگور شاهرودی معروف هستند اما این شهرت هیچگاه به برند تبدیل نشده است.

لزوم شناساندن صحیح محصول

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: در واقع نتوانستیم محصول و ظرفیت موجود در استان سمنان را به درستی بشناسانیم یکی از مهمترین دلایل آن این است که شناساندن محصولات قابل صادرات در بخش کشاورزی متولی خاصی ندارد از یک سو جهاد کشاورزی نتوانسته آن طور که باید و شاید افراد مؤثر در این زمینه را گرد هم بیاورد و از سوی دیگر این نهاد تنها وظیفه حمایت از تولید را دارد از سوی دیگر نه اتاق بازرگانی و نه نهادهای دیگر حاکمیتی و غیر حاکمیتی هم نتوانستند به درستی داشته‌های استان را معرفی کنند پس در واقع می‌توان گفت چیز قابل عرضه‌ای نکاشته‌ایم که بخواهیم صادرات جهانی درو کنیم.

جعفری همچنین بیان کرد: در روزهای اخیر شاهد برگزاری جشنواره انگور در شاهرود بودیم جشنواره‌ای که می‌توانست در قامت کنگره میزبان چند مقاله علمی با موضوع ارتقای کیفی تولید محصول و راهکارهای صادراتی باشد اما این اتفاق صورت نگرفت در مقابل طی روزهای آتی دهمین جشنواره پسته ایران در دامغان برگزار می‌شود جشنواره‌ای که حالا به بلوغ خودش رسیده و هر سال میزبان کارشناسان و صادرکنندگان و وزرای متعددی از داخل و خارج کشور است.

وی افزود: این فرصت‌ها را باید به درستی غنیمت شمرد و محصولات تولیدی استان را معرفی کرد هرچند نیاز است که به معرفی اکتفا نکرده و بتوانیم پیگیری بعد از آن را هم انجام دهیم تا جشنواره‌هایی مانند پسته برای استان سمنان آورده اقتصادی هم داشته باشد اما به هر حال ظرفیت‌های خوبی هستند که می‌توان از آنها بهره‌برداری کرد.

آمایش درستی نداریم

در جریان جشنواره انگور ابوطالب جلالی معاون استاندار و فرماندار شاهرود به نکته‌ای اشاره کرد که می‌تواند یکی از مهمترین مشکلات ما را نمایان سازد و آن هم آمایش سرزمینی بود وی گفت «در کشوری مانند روسیه آمایش سرزمینی صورت گرفته و هر استان‌ها ظرفیت‌های ویژه خودش را دارد و در نتیجه به سمت کشاورزی حرکت نمی‌کند در مقابل هر کس که فعالیت صنعتی دارد نیز به این نقطه ارجاع داده می‌شود و این برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش را نشان می‌دهد»

این نشان می‌دهد که مسئولان ما به درستی فهمیده‌اند که مشکل کجاست اما کسی به عنوان درمانگر وجود ندارد که این ساختار را اصلاح کند در نهایت باید گفت مشکلات مطروحه در این گزارش البته در محصولات دیگر مانند پسته هم دیده می‌شود اما به لحاظ برگزاری جشنواره انگور شاهرود بیشتر سمت و سوی گزارش به سمت این محصول سوق پیدا کرد و این به معنای فقدان مشکل در دیگر محصولات تولیدی نیست.

بهمن ماه امسال بزرگترین رویداد محصولات کشاورزی کشور در تهران برگزار می‌شود امیدواریم که بتوانیم با حضور بهتر در این رویداد حداقل در زمینه شناساندن ظرفیت‌های تولیدی استان موفقیت بهتری کسب کنیم.