پیدا و پنهانِ تأثیرات کرونا بر کودکان

عیسی پیری – روانشناس؛ خط و نقد.

بحران کرونا جنبه‌های مختلفی در جامعه داشته است. اقتصاد، اجتماع و خانواده‌ها را با مسائلی بحران‌زا مواجه کرده است. خانواده اولین حلقه‌ی اجتماعی‌ست که با بروز کرونا درگیر مشکل شده است. اما آنچه که در این متن به‌آن توجه خواهد شد، کودکان هستند.

کودکان به شکل ملموس و پنهان تحت تأثیر این بحران و آشفتگی‌های کرونایی اعضای خانواده هستند. کرونا، قرنطینه و بحران‌های خانه اثرات منفی مختلفی بر روح و جسم به کودکان وارد می‌کند. از این‌رو در ذیل به‌صورت مختصر به آثار بحران کرونا در کودکان و روش‌های مقابله با آن‌ها برای جلوگیری از بروز صدمات روحی و جسمی به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

آثار جسمی:

قرنطینه خانگی، کاهش فعالیت جسمانی و افزایش ساعات تماشای تلویزیون، الگوی خواب نامنظم و همچنین رژیم غذایی نامطلوب، کودکان را در معرض خطر افزایش وزن و کاهش سلامت عمومی قرار داده است.

آثار روانی:

بر اساس آمارهای موجود، کودکان به نسبت سایر گروه‌های سنی، کمتر در معرض بیماری ناشی از ویروس کرونا قرار دارند و علائم و شدت بیماری در آن ها به مراتب کمتر از بزرگسالان است ولی آثار منفی روانی تجربه شده کودکان به مراتب بیش‌تر از بزرگسالان ارزیابی می‌شود.

افراد نسبت به موقعیت‌های استرس‌زا واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند و بالطبع واکنش کودکان نیز به دلایل مختلف می‌تواند متفاوت باشد.

کودکان به دلیل تصویر ذهنی متفاوت از دنیای بیرون، مرگ و استرس‌های بزرگسالان، مستعد بروز علائمی نظیر:

۱. اختلال در الگوی خواب و بیداری

۲.گریه و تحریک‌پذیری بیش از حد

۳. بازگشت به رفتارهایی که کودک در مراحل قبلی رشد تجربه کرده ‌است؛ مانند شب ادراری

۴. نگرانی یا غم بیش از اندازه

۵. عملکرد تحصیلی ضعیف

۶. مشکلات توجه و تمرکز

هستند.

در این بین کودکانی هم وجود دارند که والدین و یا یکی از ایشان جزو کادر درمان بیمارستان هستند. در این‌صورت ممکن است علائم ذکر شده در بالا به صورت شدید‌تر در آن‌ها بروز نماید.

دوری کودکان از گروه همسالان، هم کلاسی‌ها، دوستان و معلمان در دوران قرنطینه، نبود فضای کافی مشخص در خانه و کاهش توان مالی خانواده ناشی از بحران کرونا ممکن است اثرات روانی شدیدتری را نیز بر کودکان تحمیل کند و حتی استرس والدین و سایر اعضای خانواده نیز به آنان منتقل گردد.

بنابراین، شناخت و نحوه‌ی برخود با مشکلات ناشی از بحران کرونا در خانواده و بالاخص در کودکان بسیار حائز اهمیت است.

در ذیل به تعدادی از راهکار‌های مناسب جهت کاهش اثرات روانی ویروس کرونا بر کودکان اشاره شده است:

• فعالیت هایی که در سطح سیاست های کلان و برای عموم جامعه اجرا می‌شود:

برگزاری کلاس های درسی آنلاین از طریق اینترنت و تلویزیون جهت کاهش استرس ناشی از عقب ماندن از دروس مدرسه و همچنین آموزش‌های انگیزشی از طریق رسانه‌های جمعی.

• نقش والدین

والدین به‌عنوان نزدیک‌ترین افراد به کودکان، باید مهم‌ترین نقش در جهت کاهش مشکلات روانشناختی فرزندان‌شان ایفا کنند. والدین علاوه بر نظارت بر رفتار کودک باید به هویت و نیازهای آنان احترام گذاشته و به کودک کمک کنند تا مهارت‌های خود انضباطی را گسترش دهد.

والدین می‌بایست ضمن حفظ آرامش خود و اختصاص زمان کافی به کودکان در خصوص نگرانی‌‌های فرزندانشان صحبت کنند. به بیان حقایق اتکا کنند و در مورد سوالات کودکان دقیق و صادق باشند.

نکته‌ی دیگری که والدین در این‌روزها باید به آن توجه داشته باشند، مدت زمانی‌ست که صرف مطالعه‌ی اخبار و مطالب رسانه‌های جمعی و مجازی می‌کنند. بهتر است والدین به اندازه‌ی کافی اخبار کرونا را دنبال کنند و  یک خبر را از شبکه های مختلف چندین بار گوش ندهند.

• نقش مدارس

پیش‌تر کودکان در ارتباط با هم‌کلاسی‌ها و معلمان، ساعاتی از روز خود را در محیط مدرسه سپری می‌کردند. اما در حال حاضر تمام ساعات روز را در خانه و در کنار خانواده‌‌ی خود هستند. از این‌رو توصیه می‌شود مدارس با ایجاد ارتباط آنلاین بین دانش‌آموزان و دبیران، مشاوره‌‌های لازم جهت بهبود شرایط کودکان را به آن‌ها انقال بدهند. همچنین مدارس نقش کلیدی در تشویق کودکان به انجام فعالیت‌های بدنی،رعایت بهداشت و رژیم غذایی متعادل دارند.