جهان مدرن، داستان های قدیمی ” افزایش مصرف کرم حلزون در تلویزیون” – خط و نقد
همه شما داستان “رقابت خرگوش و لاک پشت” را در ذهن دارید. و همین موضوع که این داستان در تمامی اذهان یافت می شود نشان دهنده اهمیت بالای آن است.
تفکر یونانی: حرکت بسیار دشوار و احتمالا ناممکن است
چنان که می دانید “یا شاید هم ندانید” در زمان‌های قدیم جنجال بر سر محتوای داستان تا آنجا پیش رفت که پای عده ای از متفکران و متفلسفان جهان یونانی به همراه اسطوره ای به نام “آشیل” به داستان باز شد و کار بدانجا کشید که نسخه یونانی فلسفی شده ای از همین داستان به نام” رقابت بین آشیل تندرو و لاک پشت کندرو” ارائه گردید.
که سعی نموده بود در این داستان تامل بیشتری بر مسئاله “ماهیت حرکت” داشته باشد و به مقایسه دو روش حرکتی بپردازد. البته با همان صنعت اغراق “که یونانی ها همواره در آن بیش از هر چیزی صاحب هنر بوده اند” تلاش داشتند که از همین مساله ساده به اینجا برسند که عموما در صاحت جهان یونانی “که البته برای آنان تمام جهان محسوب می‌شد” حرکت بسیار دشوار و احتمالا ناممکن است.
تفکر ایرانی: پشتکار مهمترین عامل در کسب موفقیت است
اما روایت ایرانی از آن داستان که در دست ماست اساسا قصد دارد به اهمیت داشتن پشتکار و نقش آن در کسب موفقیت اشاره کند و همان آهستگی و پیوستگی البته باز در مبحث حرکت را مورد تاکید قرار دهد.
از آنجا که ایرانی ها همواره سعی داشته اند مسائل را در حیطه اخلاق تفسیر نمایند در این داستان نیز به سراغ مسله اخلاقی می روند و داستان با یک نتیجه گیری اخلاقی پایان می یابد: پشتکار مهمترین عامل در کسب موفقیت است.
پس مشخص است که محتوای معنایی داستان که به چگونگی حرکت می پردازد مورد قبول همگان بوده است. در هردو روایت داستان آنکه به آرامی حرکت می کند بر آنکه سریع تر و چالاک تر است غلبه می کند.
رفتن از موضعی به موضع دیگر
به راستی چرا این نتیجه که احتمالا اگر از همه کسان پرسیده شود با پاسخی منفی مواجه خواهد شد اینگونه روایت مقبول عامه ای در چند فرهنگ مختلف یافته؟
نمی توان به همین راحتی پاسخ داد که این مساله جنبه‌ی داستانی دارد و نه واقعی. زیرا خود ما نیز چندی بعد فقط جنبه داستانی خواهیم داشت و آیا این دلیل می شود که هر کدام شما دست از روزمرگی های زیستن بکشید و باقی عمر را در بی اعتنایی به این جنبه های داستانی و البته با آرامش به سر ببرید.
برای فهم مساله باید سعی نماییم یک مفهوم اصلی در داستان را در هر دو روایت مورد بازبینی قرار دهیم.
“حرکت” در روایت یونانی این داستان رفتن از نقطه A به نقطه B است. اما در روایت ایرانی مساله از همین حرکت فیزیکی و جابجایی آغاز می شود ولی در نتیجه پایانی “رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود” به مفهوم “رهرو” بودن تبدیل می گردد که بیشتر جنبه معنایی دارد و این نقطه قوت روایت ایرانی است.
کسی که سیر فکری را دنبال می کند “رهرو” نام دارد. معنای کاربردی تر این کلمه “رفتن از موضعی به موضع دیگر” است. نمونه کاربردی این کلمه هم کسانی هستند که در این چند ماه گذشته و البته در ۵۰ روز آینده در فضای سیاسی و انتخاباتی کشور بارها و بارها دست به تغییر موضع زده و خواهند زد.
ماهی گیری از آب گل آلود
حال که با این توضیحات متوجه حیطه معنایی واقعی داستان شدیم می توانیم با همین تفسیر نتایج پایانی داستان را نیز مرور نماییم تا ببینیم گذشتگان ایرانی و یونانی چه نصیحتی که در این زمان برای ما بکار آید در نظر دارند.
از آنجا که عملا اخلاق در سیاست “آنهم در اینگونه زمان هایی” جایگاهی ندارد پس خطای ایرانیان پیشین این بوده که می خواستند از این آب گل آلود ماهی اخلاقی بگیرند و در اینجا روایت یونانی بهتر ادامه می دهد که می گوید: حرکت کردن وتغییر موضع دادن اگر ناممکن نباشد سخت است و البته تغییر موضع دهنده هرچند شاید به مقصود نزدیک شود اما هرگز بدان نمیرسد.
پس اینجا پیامی واضح می‌بینیم از گذشتگان خطاب به آنها که در اندیشه تغییر موضع سیاسی اند. با توجه به متن، نصیحت گذشتگان ایرانی این است که اخلاق را بر سیاست ترجیح دهید و اگر اینکار را نکنید در زندگی موفق نمی شوید البته چون در آن زمان انتخاباتی نبوده، ایرانیان پیشین درباره انتخابات نصیحتی ندارند و شمارا به خودتان واگذاشته اند.
جهان مدرن، داستان های قدیمی ” افزایش مصرف کرم حلزون در تلویزیون”
پست مدرنیسم و جهان رسانه ای و کرم حلزون
اما اتفاقا در همان زمان ها در یونان انتخابات وجود داشته و نصیحت آنها با توجه به تجربه چند هزار ساله شان در این باب به شما این است که “تغییر موضع های سریع و ناگهانی ندهید چراکه هرگز به مقصود نمی رسید و آنکس که آهسته و مخملی تغییر موضع می دهد از همه شما پیشی می گیرد”.
اما فعالین سیاسی عزیز ناراحت نشوید و گمان مبرید که داستان همین‌جا با همین دو نکته تمام می شود. خوشبختانه پای پست مدرنیسم و جهان رسانه ای و دهکده ی جهانی به این داستان هم باز شده و روایت های جدیدتر از این مساله روزبروز در میان بسیاری از محافل علمی و تحقیقاتی مطرح و بررسی می گردد وعلاقمندان را از جزییات جدیدترین اکتشافات با خبر می سازند.
در یکی از آخرین تلاش‌ها گروهی از اندیشمندان توانسته اند بلاخره روشی کشف کنند که نتایج این آزمون را تغییر دهند. یعنی شرایطی فراهم کنند که در آن شرایط شما بتوانید، حتی روی لبه تیغ انتخابات به سرعت تغییر موضع داده و در عین حال بر خلاف گفته پیشینیان در این کار موفق شوید.
حلزون ماده ای از خود ترشح می کند که بوسیله آن می تواند هنگام رد شدن از روی لبه تیغ تیزهم با آسیبی مواجه نشود. ” علاقمندان به توضیحات تکمیلی درباره کرم حلزون می توانند به برنامه های تویزیون ایران در هر ساعتی رجوع کنند.”
بدین وسیله آنها که تا آخر پای سفره این دولت نشستند می توانند در همین لحظات پایانی به سرعت تغییر موضع داده و به منتقد دولت تبدیل شوند والبته نه دچار سوختگی اخلاقی، موضعی شوند و نه دچار سوختگی سیاسی.
فکر نکنید راه حل این مساله چند هزار ساله باید خیلی دشوار باشد. اتفاقا بسیار ساده و زود بازده و البته ارزان است و صدا و سیمای کشور ما که خود در همین ماه‌های اخیر تجربه استفاده موفق از آن‌را داشته در برنامه ها و گزارش های مختلف همواره به آن اشاره می کند.
حلزون ماده ای از خود ترشح می کند که بوسیله آن می تواند هنگام رد شدن از روی لبه تیغ تیزهم با آسیبی مواجه نشود. ” علاقمندان به توضیحات تکمیلی درباره‌ی فواید کرم حلزون می توانند به برنامه های تویزیون ایران در هر ساعتی رجوع کنند.”
حال ما در فضای سیاسی کشورمان می‌بینیم که چگونه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با “نظریه حلزون” در رقابت جدیدی با آشیل و لاک پشت قرار گرفته و تلاش دارد تا ثابت نماید که برخلاف پیش‌یبینی گذشتگان ایرانی و یونانی، تغییر سریع و موفق سیاسی بدون آسیب دیدگی امکان پذیر است، آنهم فقط با افزایش مصرف کرم حلزون
حال در پایان یک سوال باقی مانده است: از آنجا که هرچه تغییر موضع بیشتر باشد طبیعتا باید مصرف کرم حلزون را نیز افزایش داد هزینه این‌همه کرم حلزون که صدا وسیما استفاده می کنه چگونه تامین می شود؟
نوشته شده در سال ۱۳۹۲- آرشیو تحریریه خط و نقد
